Πιάνο


Το πιάνο (παλαιότερη ελληνική απόδοση: κλειδοκύμβαλο) είναι μουσικό όργανο, που εντάσσεται στην κατηγορία των πληκτροφόρων (κατ’ άλλους θεωρείται χορδόφωνο). Είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος μουσικό όργανο μετά το εκκλησιαστικό όργανο. Ο μουσικός που χειρίζεται το πιάνο λέγεται πιανίστας, (παλαιότερα κλειδοκυμβαλιστής). Παίζεται με πλήκτρα, σε οριζόντια διάταξη, τα οποία όταν πατηθούν από τα δάκτυλα του πιανίστα σηκώνουν σφυράκια που χτυπούν τις χορδές του, παράγοντας έτσι ήχους.
Η δυνατότητα να δίνει μια διαφορετική νότα από το κάθε πλήκτρο και να κάνει κάθε νότα απαλή ή δυνατή, δίνει στο πιάνο μια εκπληκτική ποικιλία έκφρασης. Το πιάνο μπορεί να αποδώσει μουσική είτε ως σόλο όργανο, είτε μέσα σε μια ορχήστρα. Το πιάνο κατέχει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην τζαζ, την μπλουζκαι το ροκ εν ρολ, καθώς και στη λαϊκή και στην κλασσική μουσική όπου είτε κυριαρχεί είτε λειτουργεί ως βοηθητικό για άλλα όργανα.

Τα πιάνα διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες: α) τα όρθια πιάνα, οι χορδές των οποίων φέρονται σε κάθετη διάταξη με το επίπεδο των πλήκτρων και β) τα λεγόμενα πιάνα με ουρά, οι χορδές των οποίων βρίσκονται σε οριζόντια διάταξη ως προς το έδαφος. Τα καλύτερα καθώς και αρκετά ακριβά σε τιμή είναι τα πιάνα με ουρά που είναι μεγάλα όχι μόνο σε μέγεθος αλλά και σε ήχο. Τα όρθια πιάνα είναι ίσως πιο συνηθισμένα γιατί καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο αλλά και επειδή είναι λιγότερο ακριβά.

Το πιάνο ονομάστηκε έτσι διότι μπορούσε να παίζει “πιάνο” (piano) που στην ιταλική γλώσσα -και σύμφωνα με τους μουσικούς όρους- σημαίνει σιγά. Το πρώτο πιάνo, το πιανοφόρτε ή φορτεπιάνο (pianoforte και fortepiano), όπως ονομάζονταν, (δηλαδή απαλά-δυνατά), εφευρέθηκε το 1711 από τον Μπαρτολομέο Κριστοφόρι (Bartolomeo Cristofori). Οι πρόγονοί του υπήρξαν το κλαβίχορδο (Clavichord) και το τσέμπαλο.

Η έκτασή του είναι 7⅓ οκτάβες με 88 πλήκτρα αν και ορισμένα μοντέλα της Bösendorfer έχουν έκταση 8 οκτάβων. Και οι δύο τύποι πιάνου αποτελούνται από ηχείο, σώμα υποστήριξης, πλαίσιο, χορδές, πληκτρολόγιο, πεντάλ και βασικό μηχανισμό. Σε ένα πιάνο υπάρχουν συνήθως 52 λευκά πλήκτρα (από ελεφαντόδοντο ή άσπρο πλαστικό υλικό) και 36 μαύρα πλήκτρα (είτε από έβενο είτε από μαύρο πλαστικό υλικό).

Όσον αφορά τη λειτουργία του, πατώντας κάποιο πλήκτρο η χορδή που του αντιστοιχεί κρούεται από ένα μαλακό σφυράκι καλυμμένο από τσόχα που επιστρέφει πίσω στη θέση του όταν χτυπηθεί η χορδή. Επιπρόσθετα το πιάνο έχει και δύο ή τρία πεντάλ κάτω στο κέντρο, στο ύψος του πέλματος. Το αριστερό είναι το σιγανό (una corda): πατώντας το, σηκώνεται ένας μοχλός που στα όρθια πιάνα μετακινεί τα σφυράκια κοντύτερα στις χορδές με αποτέλεσμα ο ήχος να είναι σαφώς σιγανότερος ενώ στα πιάνα με ουρά κινεί τα σφυράκια παράλληλα με τις χορδές έτσι ώστε να χτυπούν μόνο την μία από τις διπλές και τριπλές χορδές (εξ ου και το όνομα una corda – μια χορδή) κάνοντας τον ήχο πάλι πιο απαλό. Το δεξί πεντάλ, που ονομάζεται πεντάλ διαρκείαςή δυνατό πεντάλ, ανασηκώνει τους σιωπητήρες από τις χορδές και διατηρεί τον ήχο.

Τα περισσότερα έργα για πιάνο είναι γραμμένα αποκλειστικά γι’ αυτό (έργα για πιάνο), ωστόσο έχουν γραφεί και αρκετά έργα στα οποία το πιάνο συμμετέχει σε συμφωνική ορχήστρα είτε ως όργανο με προεξάρχοντα ρόλο (κονσέρτα για πιάνο) είτε και ως απλό όργανο της ορχήστρας.

Η ύλη του πιάνου είναι η παρακάτω:

(ΦΕΚ: 229/57 τεύχος πρώτο)

Προκαταρκτική

Φοίτηση Διετής

  1. Συνιστώμενες μέθοδοι: Beyer, Reiser, Morhange (Le petit Clavier) 
  2. Ασκήσεις: Germer (La technique du piano), Schmitt (Exercises préparatoires)
  3. Κλίμακες: Μείζονες και ελάσσονες απλές.
  4. Σπουδές: Czerny (100 recréations), Czerny–Germer I (οι ευκολότερες), Kôhler op. 50, Duvernoyop. 176, Lemoine op. 37, Bertini, Buonamici 50 études, Kunz 200 Canons.
  5. Bach: Der erste Bach
  6. Σονατίνες: Clementi, Smitt, Diabelli, Dussek
  7. Κομμάτια: Oesten op. 61, Wilm N., H. K. Gurlitt, Oesten op. 108, Kœhler, Schytte, Gretchaninoff op. 99 im grünen, op. 119, Das Grossvaterbuch, D‘ Indy Pour les enfants de toutâge I-II, Diller I, Bartok: 75 Kinder-Stücke, Das neue Klavierbuch I (Schott)

Πρόγραμμα προαγωγικών εξετάσεων:

  1. Κλίμακες μείζονες απλές,
  2. Μια σπουδή Bertini I ή Czerny-Germer I,
  3. Bach από την προεκτεθείσα ύλη,
  4. Σονατίνα ή ένα κομμάτι επιλογής από τα παραπάνω.

Κατωτέρα

Φοίτηση τριετής

  1. Ασκήσεις: Der Kleine Pischna–Wolf, Plaidy, Lœsehorn: Clavier technik, Hanon Der ClavierVirtuose, Berringer: Exercises techniques journaliers.
  2. Κλίμακες: Μείζονες και ελάσσονες, απλές και σε τρίτες, έκτες και δέκατες. Αρπισμοί μείζονες και ελάσσονες.
  3. Σπουδές: Bertini op. 29, 32, Phillip Petit Gradus I, II, III, Czerny 30 Études,Berens I, Czerny 40 Études, Heller op. 47.
  4. Bach και προκλασσικοί: Händel Fuguettes, J.S. Bach Petits Préludes et fuguettes, Inventions à 2 voix.
  5. Σονάτες: Kuhlau, Clementi, Beethoven Sonatines, Variations (οιευκολότερες), Schumann: Sonaten für die Jugend, Dussek Sonatines, Haydn και Mozart (οιευκολότερες), ως και Mozart Fantaisie re mineur.
  6. Κομμάτια: Schumann: Jugendalbum, Wilm I, II, Schmied: Kleine Welt, Grieg: Morceaux lyriques I (κατ΄επιλογή), Beethoven: Leichte Stücke, Tschaikovsky: Jugend Album, Mendelssohn: Kinder-Stücke, Lieder ohne Worte (τα ευκολότερα), Schubert: Impromptus op. 90 (τα ευκολότερα), D’ Indy, Pour les enfants III -V, Das Neue Klavierbuch II (Schott), Diller II-IV. Kullak: Kinderleben op. 62, 81. Reger: 10 Leichte-Vortrags- Stücke op. 44, Jensen: Wanderbilder, O. Wetchy:Festtagmusic και έργα Ελλήνων Συνθετών ανάλογης δυσκολίας.

Πρόγραμμα Προαγωγικών εξετάσεων

  1. Κλίμακες: Μείζονες και ελάσσονες απλές
  2. Σπουδές: Μία Czerny (40 Etudes) και μία Cramer-Bulow. Bach μία Invention (από μνήμης), ένα κομμάτι από τη δοσμένη ύλη.
  3. Υποχρεωτικό κομμάτι που δίνεται 47 ημέρες πριν από τις εξετάσεις (συνήθως Sonate Haydn ή Mozart) από μνήμης.

Μέση σχολή
Φοίτηση τριετής

  1. Ασκήσεις: Hanon, Beringer, Pischna (Wolf ή Rehberg), Kulak, Dœringop. 24 OctavenStudien. Moskowski: École des doubles notes
  2. Κλίμακες: Κλίμακες μείζονες και ελάσσονες απλές, κατά τρίτες, έκτες και δέκατες και σε αντίθετη κίνηση. Αρπέζ, ως και μεθ΄εβδόμης δεσπόζουσας, έβδομης ελαττωμένης και με τις αναστροφές τους, συγχορδίες τρίφωνες και τετράφωνες, ως και τρίτες διπλές και χρωματικές κλίμακες κατά τρίτες διπλές, μικρές και μεγάλες.
  3. Σπουδές: Czerny: L’ art de délier les doigts, Cramer-Buelow ή Sauer Clementi-Tausig: Gradus Philipp: Nouveau Gradus I-IV, Moskowski: Études de virtuosité, Heller op. 45, 46.
  4. Bach καιπροκλασσικοί: Bach: Suites Françaises, Inventions a 3 voix, Suites Anglaises,Clavecin bien tempéré, έργα παλαιών δασκάλων, ως και σονάτες Scarlatti (κατ΄επιλογή),κ.α.
  5. Σονάτες: Haydn, Mozart, Beethoven, Mozart: Variations, Beethoven Bagatelleset Variations
  6. Κοντσέρτα: Beethoven I, Haydn, Mozart (τα ευκολότερα),Mendelssohn sol και re mineur.
  7. Κομμάτια: Mendelssohn: Romances sans paroles, Rondo capriccioso, Grieg: Morceax Lyriques, Chopin: Valses, Mazurkas, Nocturnes, Schubert: Moments Musicaux, Impromptus, Schumann: Arabesques, Blumenstück. Liszt: Nocturnes, Rossignol, Balakirew: L’ Alouette. Sinding: Humoresken, κομμάτια πιάνου I. Reingolt: Impromptu, Debussy: Arabesques, Childrens-corner(κατ΄επιλογή), Fauré: Impromptu, Lazare Lévy: Préludes, Chopin–Liszt: Chants Polonais, Grieg:Sonate, Bartok: Aus meiner Heimat, Καλομοίρη: Νυχτιάτικο, Μαργαρίτη: Νεότης ερ. 4, Στίχοι για πιάνο 10 (a. 2.3. ed. Hug et Cie), ως και άλλα κατάλληλα έργα Ελλήνων συνθετών.

Πρόγραμμα Προαγωγικών εξετάσεων

  1. Κλίμακες μείζονες και ελάσσονες, απλές και κατά τρίτες, έκτες, δέκατες και σε αντίθετη κίνηση, αρπέζ και συγχορδίες τρίφωνες, τετράφωνες κ.λ.π. Τρίτες διπλές και οκτάβες απλές, χρωματικές διπλές και οκτάβες απλές, χρωματικές διπλές κατά τρίτες μεγάλες και μικρές.
  2. Σπουδές: Δύο από την παραπάνω ύλη, των οποίων η μία από τα Czerny 50, Bach: Ένα πρελούδιο και φούγκα. Μία Σονάτα Μπετόβεν (1ο μέρος), ένα υποχρεωτικό κομμάτι, οριζόμενο τουλάχιστον 45 ημέρες πριν τις εξετάσεις. Όλα από μνήμη.

Ανωτέρα

Φοίτηση τριετής ή τετραετής

  1. Ασκήσεις: Kuhlak: Études d’ octaves. Moskowski: École des doubles notes. Josephy: Schule des Hœheren Klavierspiels I, II. Blanchet: Technique moderne du piano, Czerny: L’ École du Virtuoso. Tausig: Täglischenstudien. Brahms: 51 exercises, Philipp: Exercises des tenues, exercises de virtuosité: Cortet: Principes rationnels de la technique pianistique. E. Bosquet: École de la technique (Th. Kaufmann: Exercises techniques)
  2. Σπουδές: Clementi- Tausig: Gradus, Czerny: L’ art de délier les doigts, École de la main gauche, Kessler: op. 20, 100, Chopin-Liszt: Études de concert, Paganini: études transcendantes, Schumann: Études d’ après Paganini, Rubinstein, Saint-Saëns, I. II (6 études pour la main gauche) Philipp: Nouveau Gradus 5 -10, Scriabin, Rachmaninoff, Debussy, Stravinsky
  3. Bach και προκλασσικοί: Le clavecin bien tempéré I, II, Partitas, Toccatas, Κοντσέρτα, Caprice, Fantaisie Chromatique et Fugue, Concerto Italien. Bach-Busoni: Choral-Vorspiele, Chaconne, Bach-Liszt, Bach-D’ Albert: 6 preludes et fugues Dom. Scarlatti: Sonates, Soler: Sonates, Galoppi: Sonates. Godowsky: Renaissance I,II, Παλιοί Δάσκαλοι
  4. Σονάτες: Mozart (et Variations), Beethoven (et Variations), Weber, Schubert, Mendelssohn: Variations sérieuses, Schumann, Chopin (et Variations), Brahms, Ravel Sonatina, Reger: Variations, Scriabin, Prokofieff, P. Dukas. 
  5. Κοντσέρτα: Bach, Mozart, Beethoven, Hummel, Weber (mi ύφ. Και Konzertstück), Schumann, Mendelssohn, Chopin, Liszt, Brahms, Saint-Saëns, Grieg, Tscaikovsky, Rachmaninoff, Prokofieff, κ.α. Liszt: Ουγγρική Φαντασία, César Franck: Variations Symphoniques, Les Eolides, Les Djinns, Fauré, Ballade, Saint-Saëns: Rhapsodie d’ Auvergne, Debussy:Fantasie, Strauss: Burlesque, κ.α.
  6. Κομμάτια: Mozart: Fantasies, Rondos, Beethoven: Andante fabori, Rondo, Schubert: Kinderscenen, Schumann: Carnaval Kreisleriana, Novelettes e.t.c. Chopin: Préludes, Impromptus, Ballades, Nocturnes, Scherzi e.t.c.Grieg, Saint-Saëns, Reger, César Franck, Rachmaninoff, Balakirev, D’ Indy, Paul Dukas, Debussy, Ravel, Satie, Fauré, Albeniz, Granados, De Falla, Casella, Respighi, Schœnberg, Scriabin, Szymanovsky, Prokofieff, Stravinsky.
  7.  Έργα Ελλήνων Συνθετών: Καλομοίρη: Κοντσέρτο έργ. 30, Ελληνική Ραψωδία, Λαμπελέτ: Σκέρτσο κ.α. Μητρόπουλου: Κυθηραϊκοί Χοροί, Μαργαρίτη: Καρναβάλι έργ. 4 αρ. 4, Στίχοι για πιάνο έργ. 10 (αρ. 1 “Ο Βοριάς” κ.λ.π.) Ελληνικά βουκολικά έργ. 18 για δύο πιάνα, Παραλλαγές σε ελληνικό θέμα, Μακεδονικοί χοροί, Πετρίδη, Πονηρίδη: 2 Πρελούδια κ.λ.π. Αιμ. Ριάδη: Βιβλικοί Χοροί, Μακεδονικές σκιές, για δύο πιάνα, Ριάδη -Μαργαρίτη: Γιασεμιά και μιναρέδες και έργα άλλων συνθετών.

Προκριματικές πτυχίου
(η ύλη των προκριματικών δεν περιλαμβάνεται στο ΦΕΚ: 229/57)

  1. Πρελούδιο και φούγκα του Bach
  2. Μία σπουδή Kessler ή Czerny και μια σπουδή Chopin
  3. Ένα γρήγορο μέρος από μία σονάτα του Beethoven

Σημείωση: Τα παραπάνω έργα μπορεί να είναι τα ίδια που θα παιχτούν στις πτυχιακές εξετάσεις. 

Εξετάσεις δεξιοτεχνίας
(η ύλη των εξετάσεων δεξιοτεχνίας δεν περιλαμβάνεται στο ΦΕΚ: 229/57)

  1. Μείζονες και ελάσσονες κλίμακες απλές και με αντίθετη κίνηση (οι μελωδικές χωρίς αντίθετη κίνηση)  και κατά έκτες, δέκατες, αρπέζ  απλά, δεσπόζουσας μεθ’ εβδόμης, 7ης ελαττωμένης με διέσεις και υφέσεις σε 4 οκτάβες, όλα με το τέταρτο στο 100 (ένας κτύπος ανά 4 νότες).
  2. Μία σπουδή Chopin εκ των δυσκολοτέρων, μία σπουδή Scriabin και μία σπουδή Paganini – Liszt
  3. Ένα γρήγορο μέρος από σονάτα Beethoven εκ των op. 53, 57,81,101,109,110,111

Γενικά Μαθήματα

Τα μαθήματα στις τάξεις των οποίων οφείλουν να φοιτήσουν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους οι μαθητές του πιάνου, είναι:

  1.  Θεωρία, τρεις (3) τάξεις – Σολφέζ, τρεις (3) τάξεις.
  2. Αρμονία, τρεις (3) τάξεις – Σολφέζ, δύο (2) τάξεις.
  3. Μουσική δωματίου (Φοίτηση τριετής)
  4. Ιστορία της μουσικής (Φοίτηση διετής)
  5. Χορωδία (Φοίτηση διετής)
  6. Prima – Vista (εκ πρώτης όψεως ανάγνωση μουσικού κειμένου), από το δεύτερο έτος της ανωτέρας σχολής
  7. Μορφολογία (Φοίτηση ενός έτους)
  8. Επίσης, οφείλουν να διδάξουν από το δεύτερο έτος της ανωτέρας σχολής, και για δύο (2) σχολικά έτη, στο Πρακτικό Διδασκαλείο του Ωδείου.

Απολυτήριες εξετάσεις

Πρόγραμμα Πτυχιακών εξετάσεων

  1. Πρελούδιο και Φούγκα του Bach (Clavecin bien Tempéré) ή Ιταλικό Κοντσέρτο, ή άλλο έργο του Bach, από την ύλη της ανωτέρας σχολής.
  2. Μία Σπουδή Moscheles II και μία Kessler, είτε μία από αυτές και μία Chopin.
  3. Μία Σονάτα του Beethoven,
  4. Ένα υποχρεωτικό έργο, οριζόμενο τουλάχιστον 45 ημέρες πρίν από τις εξετάσεις,
  5. Ένα κοντσέρτο και δύο κομμάτια ή ένα μέρος κοντσέρτου και τρία κομμάτια, ένα κλασσικής, ένα ρομαντικής και ένα σύγχρονης εποχής.

Πρόγραμμα Διπλωματικών εξετάσεων

Η εκτέλεση του προγράμματος είναι υποχρεωτικά από μνήμης, διάρκειας τουλάχιστον μίας ώρας και τριάντα λεπτών, και συμπεριλαμβάνει τα εξής:

  1. Bach, δύο πρελούδια και φούγκες από το Clavecin bien tempéré 1o Βιβλίο: Ντό δίεση ελάσσονα, Μι ύφεση ελάσσονα, Φα ελάσσονα, Λα ελάσσονα, Σι ύφεση ελάσσονα και Σι ελάσσονα 2o Βιβλίο: Ρε δίεση ελάσσονα και Μι μείζονα Φα δίεση μείζονα, Λα ύφεση μείζονα, Σολ δίεση ελάσσονα, Σι ύφεση ελάσσονα, Σι μείζονα ή Bach: Χρωματική Φαντασία ή Ιταλικό Κοντσέρτο ή Toccata ή Caprice σε Σι ύφεση μείζονα ή μια διασκευή του ίδιου έργου από τον Liszt, Busoni, D’Albert κ.λ.π., ίσης σπουδαιότητας.
  2. Ένα έργο Mozart ή των κλαβεσινιστών (προαιρετικά),
  3. Μία Σονάτα του Beethoven από τις op. 53,57,81,101,109,110 και 111,
  4. Ένα από τα μεγάλα έργα: Chopin, Schumann, Schubert, Liszt, Brahms,
  5. Ένα κοντσέρτο ανωτέρας δυσκολίας, ολόκληρο,
  6. Ένα υποχρεωτικό έργο, οριζόμενο δύο μήνες νωρίτερα, σύγχρονο ή Ελληνικό